Akne (sivilce) en sık ergenlerde olmak üzere her yaşta görülen deride bulunan (pilosebase ünite) yağ bezlerinin ve kıl köklerinin düzgün çalışmaması sonucu belirli vücut bölgelerinde (yüz gövde ve kalçalar) ortaya çıkan inflamasyondur. Akne ergenlik çağındaki gençlerin %85 inde görülmekte ve sıklıkla yetişkin yaşlardad devam etmektedir. Çok yaygındır, gençlerin yaklaşık % 85’ini etkiler. Başlangıç yaşı ergenlik çağında kızlarda 10-17; erkeklerde 14-19 yaşları arasıdır. Erkeklerde kadınlara göre daha şiddetlidir. %30 oranında multifaktöryel kalıtım gösterir ebeveynlerin de akne öyküsü olanlarda sık görülür. Akne her ne kadar sağlığı tehdit eden bir sorun olmasada ciddi psikolojik sorunlara neden olabilir. Akneler tedavi edilmediği takdirde ciddi kalıcı izlere (skarlara) sebep olur.
Özellikle sonbahar ve kış aylarında akne daha kötüleşebilmektedir. Bazen tam tersi durum olabilir yaz aylarında terleme ile birlikte yağ salgısının artmasına bağlı olarak sivilce oluşmaktadır.
Pilosebase ünite dediğimiz yağ bezi kıl kökü ve ortaklaşa kullanıldıkları kanaldan oluşur ve kanal deri yüzeyinde sonlanır. Yağ bezlerinden sebum adı verilen yağ salgısı üretilir bu salgı kanaldan deri yüzeyine açılır Kanalı oluşturan keratin üreten hücrelerdir bu kanalda kıl sebum ve keratin reten hücreler tıkaç oluşturur bu tıkaç sebum kanalda ilerleyip deri yüzeyine boşalamaz. Bu tıkaçta bakterilerin çoğalması ilerde inflamasyon yangı oluşur; şişkinlik, kızarıklık, sıcaklık artışı ve ağrı gibi belirtiler verir. Ve sonuçta sivilce adı verilen iltihabi içeriği olan kabarıklık oluşur.
Akne farklı lezyonlarla karşımıza çıkar. Temel akne (sivilce )lezyonuna komedon denir. Tıkanmış follükül büyümesiyle ortya çıkar. Tıkanmış follükül ya da komedon derinde yerleşikse buna kapalı komedon deri yüzeyine açılmışsa ve hava ile temas sonucunda açık komedon siyah nokta denir.
Aknenin oluşumunda birçok neden sorumludur. Bunların başında artmış androjenler ( erkeklik hormonu) gelir. Ergenlik döneminde hem erkek hem de kızlarda androjen seviyesi artar bu süreçte aşırı yağ üretimine sebep olmaktadır. İlaçlar akneye sebep olmaktadır özelikle lityum, hidantoin, izoniazid glukokortikoidler, danazol, bromit, ve bazı hormon ilaçları başta sayılmaktadır. Gebelikte oluşan aknede hormonal değişiklikler etkindir. Kadınlarda adet dönemine yakın hormonal değişiklikler akneyi alevlendirmektedir. Genetik yatkınlık ailesel ilişkilidir. Özellikle yağ bazlı kozmetik ürünler aknejenik mineral yağlar sebep olmaktadır. Emosyonel stresin aknenin alevlenmesine neden olmaktadır. Yüzüne elini dayamak gibi sıkı kıyafetlerin giyilmesi mekanik baskı aknenin alevlenmesinde etkin rol oynar. Çevresel tetikleyiciler hava kirliliği yüksek nem düzeyleri akneyi tetikleyicidir. Siivilcelerin sıkılması ve fırçayla tahriş edilmesi hem zararlı hem de sivilcelerin artışına neden olmaktadır.
Akne ile ilgili birçok kulaktan dolma yanlış bilgiler vardır. Çikolata ve yağlı yiyecekler suçlanmaktadır. Ancak gıdaların akne gelişimini başlattığı veya tetiklediği yönünde yayınlaşmış bilimsel bir çalışma yoktur. Fakat kişilerin yiyecekle arttığı yönünde tespiti varsa o gıdalardan az tüketilmesinde fayda vardır. STRES aknenin nedeni değildir ancak ağır stresli dönemlerde stres hormonlarının da artışı ile sivilcelerde alevlenmeler görülmektedir. Çoğu kez aknenin karaciğer hastalığından kaynaklandığı söylenir fakat sivilcenin karaciğer veya iç hastalıklarıyla hiçbir ilişkisi yoktur.
Güneşin sivilce üzerine olumlu etkisi azaltıcı rolü bilinmektedir. Ancak bu her zaman doğru değildir. Aşırı güneşlenme sonrasında deri kendini korumak adına kalınlaşır ve bronzlaşır. Güneşle azalan akneler daha sonra derinin kalınlaşıp gözeneklerin tıkanması sonucu daha da şiddetlenebilir. Solaryumda sivilce eğilimini artırabilmektedir.
Akne (Sivilce) nasıl bir temizlik yapılmalıdır?
Cildimizin günlük bakımında günde 2 kez olmak üzere temizleyici madde ile ılık su ile yıkanmalıdır. Özellikle yağlı bazlı temizleyiciler tercih edilmemelidirler. Akneli ciltler özellikle pH 5.5 olan ürünleri tercih etmelidirler. Çok sık yıkama sivilce eğilimini artırır. Doktorunuza danışarak size en uygun temizleyici seçmenizi sağlayacaktır.
Akneli ciltler göz makyajı ruj ve allık kullanabilir fakat fondöten ve pudranın kullanılması uygun olanların tercihi ile mümkündür. Özellikle fondötenin yağsız ve su bazlı olmasına dikkat edilmeli ürünlerin üzerinde nonkomedojenik (komedo oluşturmayan ) ve non-aknejenik belirtilmiş olmasına dikkat edilmelidir.
Akneli ciltli erkekler tıraş bıçağı veya elektrikli tıraş makineleri kullanabilirler. Erkekler tıraş köpüğü seçiminde dikkatli olmalıdırlar. Sivilceler tıraş esnasında tahriş edilmeden koparılmadan tıraş olunmalıdırlar.
Akne nasıl tedavi edilebilir?
Akne tedavi edilebilir bir deri hastalığıdır. Ancak tedavi süreci uzundur. Tedavi sürecinde yanıt 2. Ayda başlar 4-8 ay arasında devam etmektedir. Sivilce tedavisinde etkin yanıta ulaşmak için sabırla ve dermatoloğunuzla irtibat halinde olursanız en iyi sonuca ulaşırsınız.
Hafif akneler; Deriye sürülecek antibiyotikli krem, solüsyon ve jeller ile tedavi sağlanabilmektedir. Hafif kuruluk yapabilir yağsız bir nemlendirici kullanılabilir. Orta şiddetli aknede ağız yolu ile alınan antibiyotikler kullanılır bunlar kıl follüküllerinde bulunan bakterilere etkindir kızarıklık ve iltihaplanmalar azaltır. Hormonal kaynaklı aknelerde doğum kontrol hapları akneyi öneli derecede iyileştirebilir. Şiddetli aknede tedavi olarak ağızdan alınan isotretinoin tedavisi kullanılmaktadır.
Diğer bir tedavi seçeneği peeling; meyve asitleri ve kimyasallarla yapılan soyma tedavileri gözle görünür derecede tedavi başarısı sağlar. Glikolik asit laktik asit TCA kimyasal peeling son yıllarda oldukça etkin tedavide rol oynarlar. Akneli ciltlerde yağ kontrolü sağlamak için önerilmektedir. Peeling işleminde cilt soyularak gözeneklerin açılmasını ve temiz kalmasını sağlar ve cildi yeniler böylece akne gelişimi engellenmiş olur. Aynı zamanda akne sonucu oluşan izlerin ve lekelerin tedavisinde oldukça etkin tedavi yöntemidir.
Uzm. Dr. Şenay Sarıtaş
